تهخریجی فهرموودهی (نوێكەرەوەی دین لە سەرەتای هەر سەد ساڵێك)
الإثنين أبريل 25, 2022 10:17 pm
نوێكەرەوەی دین لە سەرەتای هەر سەد ساڵێك.
نوسيني: باوكی غهزالی
"خۆشەویستان" خوای گەورە لەسەرەتای هەر سەد ساڵێك نوێكەرەوەیەك ئەنێرێت كە پێی ئەگوترێت: مجدد، واتە: نوێكەرەوە، ئەمەش لە كاتێكدا كە خەڵكان پشتیان لە دین كردبێت و دین بێ هێز بووبێ لەنێو خەڵكا، ئەمانیش بەهۆی سیفەتی میراتگرێتی ڕاستەقینەی پێغەمبەری خوا هەڵدەستن وەك ئەركێكی ئاینی، وه خۆیان به بەرپرسیار ئەزانن لە ئاست ئەو نەهامەتیەی كە ڕووی لە دین و بیروباوەڕی خەڵك كردووە، هەروەكوو پێغەمبەری خوا(صلی الله علیه وسلم) دەفەرمووێت: (حدثنا سليمان بن داود المهري, أخبرنا إبن وهب, أخبرني سعيد بن أبي أيوب, عن شراحيل بن يزيد المعافري, عن أبي علقمة, عن أبي هريرة _ فيما أعلم, أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال: إِنَّ اللهَ يَبْعَثُ لِهَذِهِ الأُمَّةِ عَلَى رَأْسِ كُلِّ مِائَةِ سَنَةٍ مَنْ يُجَدِّدُ لَهَا دِينَهَا)1. واتە: سلێمانی كوڕی داودي مههری بۆی گێڕاینهوه، ئیبن و وههب ههواڵی پێداین، سهعیدی كوڕی ئهبو ئهیوب ههواڵی پێدام له شهڕاحیلهی كوڕی یهزیدی مهعافیرییهوه، له ئهبی عهلقهمهوه، له ئهبو هوڕهیڕهوه _ لهوهی كه من بیزانم، له پێغهمبهری خواوه صلی الله علیه وسلم گێڕدراوهتهوه كهوا فهرموویهتی: (خوای گەورە لە سەرەتای هەموو سەد ساڵێكدا كەسانێك بۆ ئوممەتی ئیسلام دەنێرێ بۆ نوێ كردنەوەی ئەم ئایینە پیرۆزە). وە كەسی نوێكەرەوە"موجەددید" هەر وەكوو ئیمامی مونناوی (رحمە الله) لە كۆمەڵێك لە زاناكانەوە پێناسەی كردووە، كەوا فەرموویانە: (نابێتە نوێكەرەوە مەگەر زانا بێت بەزانستە دینیە ئاشكراكان و شاراوەكان) (فیض القدیر)(ب2/ل365): هی زین الدین محمد عبد الرؤفی كوڕی تاج العارفینی كوڕی زین العابدینی حەددادی پاشان مونناوی قاهیریە (و1031كۆچی). ، وە محمد شمس الحق العظیم ئابادی لە "عون المعبود"دا دەفەرموێت: مەبەست بە نوێكردنەوەی دین بۆ ئوممەت: (ژیانەوەی زانستە لە ناوچووەكانە بە قوڕئان و سوننەت، وە فەرمان كردنە بە جێ بەجێ كردنیان، وە هیچ كەسێك نازانێ ئەوە نوێ كەرەوەی دینە تەنها بەهۆی زۆری گومان بردن بە نزیكی ئەحواڵ و سوود گەیاندنی زانستەكەی لە لایەن ئەو زانایانەوە كە هاوسەردەمی ئەون، بێگومان نوێكەرەوەی دین پێویستە زانا بێت بە زانستە دینیە ئاشكراو شاراوەكان، نوێ كەرەوەی سوننەت بێت، وە بنەبڕكەرو لە ناو بەری بیدعەت بێت، وە زانستەكەشی گشتگیر بێت بۆ خەڵكی سەردەمی خۆی، وە بێ گومان نوێ كردنەوە كاتێك دەبێت لە سەرەتای هەر سەد ساڵێكدا، ئەوەش لەبەر ڕۆیشتن و نەمانی زاناكان بەزۆری، وە لەبەر لە ناو چوونی سوننەتەكان، و بڵاو بوونەوەی بیدعە (زیادكراوەكان لە دین)، بۆیە پێویستی بە نوێكردنەوەی دین هەیە، جا خوای گەورە كەسانێك لەناو خەڵك دەهێنێ لە بری سەلەفی ساڵح ئیتر یەك كەس بێت یاخود چەند كەسێك بێت) . (فیض القدیر)(ب2/ل365)
____________________________
1_فهرموودهیهكی صەحیحە. ئەبو داود لە (سنن أبي داود)(ژ4291)، وە حاكم لە (المستدرك)(ب4/ل567/ژ8592)، وە تەبەڕانی لە (معجم الأوسط)(ب6/ل323/ژ6527) ڕیوایەتیان كردووە. ئەلبانی بە صەحیحی داناوە لە (صحیح الجامع الصغیر)(ژ1874). حافيزی سهخاوی دهفهرمووێ: "تهبهڕانی له (الأوسط) ڕیوایهتی كردووه، وه سهنهدهكهشی صهحیحهو پیاوهكانیشی ههمووی باوهڕپێكراون، وه حاكمیش له موستهدڕهكهكهی خۆی تهخریجی كردووهو بهصهحیحی داناوه، وه سهعیدیش كه فهرموودهكهی بهرز كردووهتهوه لهپێشتره وهربگیرێ لهبهر دوو هۆیان، یهكهمیان: ڕاجیایی نییه لهسهر متمانه پێكراوێتی سهعید ئهمهش بهپێچهوانهی عبد الرحمن، چونكه ئیبن سهعد لهبارهیهوه فهرموویهتی: كهوا فهرموودهی مونكهڕه. وه دووهمینیان: زانیاری لهلایه لهمهڕ ئهو كهسهی كه پچڕاندوویهتی، وه ئهو وتهیهی ئهبو داودیش كه دهڵێ: (لهوهی كه من بیزانم _ فیما أعلم) ئهمه گومان كردن نییه لهگهیاندنی فهرموودهكه، بهڵكوو گهیهنراوییهكهی وا لێ كردووه كه لهلای زانراوه. وه پێشهوایان پشتیان بهو فهرموودهیه بهستووه، ئێمهش له كتێبی (مدخل)ی بهیههقی ڕیوایهتمان كردووه به سهنهدی بهیههقی تا دهگاته ئیمامی ئهحمهد كه فهرموویهتی: (لهسهدهی یهكهم عومهری كوڕی عبد العزیز بوو، له دووهمیشیان: شافیعیه)، وه محمدی كوڕی عهلی كوڕی حوسێنیش دهفهرمووێ: (گوێم له ههندێ له هاوهڵانم بووه كه فهرموویانه: لهسێیهمیان: ئهبو لعباس ئیبن و سوڕهیجه، وه له چوارهمیان: ئهبو تهییبی سههلی صهعلوكییه، وه له پێجهمینیشیان: جوججهتولئیسلام غهزالییه، وه لهشهشهمیان: فهخری ڕازییه، یاخود حافزی عبد الغنییه، وه له حهوتهمینیان: ئیبن و دهقیقه. وه لهههشتهمیان: بولقینی یاخود حافیزی عێڕاقی، وه له نۆیهمیان: گومانی مههدی دهكرێ یاخود مهسیح سهلامی خوای لهسهر بێت (واته: هاتنی مههدی یان حهزرهتی عیسا)، چونكه كارهكه نزیكهو حاڵ و باریش پێكپڕژاوه، داوای كۆتاییهكی چاك دهكهین له خوای گهوره، وه عیمادی كوڕی كهثير دهفهرمووێ: ههر یهكێ له خهڵكی بههۆی ئهو فهرمووودهیهوه بانگهشهی ئیمامهكهی خۆی پێ كرد (كه ئهو نوێكهرهوهیه ههروهكوو له فهرموودهكهدا هاتووه)، جا ئهوه ڕوون و ئاشكرا بێ ئهوهیه خوداش زاناتره: ئهو فهرموودهیه ههموو ههڵگرانی زانست دهگرێتهوه له ههموو چین و توێژهكانی زاناكان، له موفهسسیرهكان و موحهددیس و فوقههاكان و نهحوییهكان و لوغهوییهكان، وه جگه لهمانهش له چینهكانی تر. خوداش زاناتره". بڕوانه: (مقاصد الحسنة في بيان كثير من الأحاديث المشتهرة على الألسنة _ للحافظ محمد عبد الرحمن السخاوي (و902 كۆچی)(ل203/ ژ238). ط. دار الكتاب العربي
نوسيني: باوكی غهزالی
"خۆشەویستان" خوای گەورە لەسەرەتای هەر سەد ساڵێك نوێكەرەوەیەك ئەنێرێت كە پێی ئەگوترێت: مجدد، واتە: نوێكەرەوە، ئەمەش لە كاتێكدا كە خەڵكان پشتیان لە دین كردبێت و دین بێ هێز بووبێ لەنێو خەڵكا، ئەمانیش بەهۆی سیفەتی میراتگرێتی ڕاستەقینەی پێغەمبەری خوا هەڵدەستن وەك ئەركێكی ئاینی، وه خۆیان به بەرپرسیار ئەزانن لە ئاست ئەو نەهامەتیەی كە ڕووی لە دین و بیروباوەڕی خەڵك كردووە، هەروەكوو پێغەمبەری خوا(صلی الله علیه وسلم) دەفەرمووێت: (حدثنا سليمان بن داود المهري, أخبرنا إبن وهب, أخبرني سعيد بن أبي أيوب, عن شراحيل بن يزيد المعافري, عن أبي علقمة, عن أبي هريرة _ فيما أعلم, أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال: إِنَّ اللهَ يَبْعَثُ لِهَذِهِ الأُمَّةِ عَلَى رَأْسِ كُلِّ مِائَةِ سَنَةٍ مَنْ يُجَدِّدُ لَهَا دِينَهَا)1. واتە: سلێمانی كوڕی داودي مههری بۆی گێڕاینهوه، ئیبن و وههب ههواڵی پێداین، سهعیدی كوڕی ئهبو ئهیوب ههواڵی پێدام له شهڕاحیلهی كوڕی یهزیدی مهعافیرییهوه، له ئهبی عهلقهمهوه، له ئهبو هوڕهیڕهوه _ لهوهی كه من بیزانم، له پێغهمبهری خواوه صلی الله علیه وسلم گێڕدراوهتهوه كهوا فهرموویهتی: (خوای گەورە لە سەرەتای هەموو سەد ساڵێكدا كەسانێك بۆ ئوممەتی ئیسلام دەنێرێ بۆ نوێ كردنەوەی ئەم ئایینە پیرۆزە). وە كەسی نوێكەرەوە"موجەددید" هەر وەكوو ئیمامی مونناوی (رحمە الله) لە كۆمەڵێك لە زاناكانەوە پێناسەی كردووە، كەوا فەرموویانە: (نابێتە نوێكەرەوە مەگەر زانا بێت بەزانستە دینیە ئاشكراكان و شاراوەكان) (فیض القدیر)(ب2/ل365): هی زین الدین محمد عبد الرؤفی كوڕی تاج العارفینی كوڕی زین العابدینی حەددادی پاشان مونناوی قاهیریە (و1031كۆچی). ، وە محمد شمس الحق العظیم ئابادی لە "عون المعبود"دا دەفەرموێت: مەبەست بە نوێكردنەوەی دین بۆ ئوممەت: (ژیانەوەی زانستە لە ناوچووەكانە بە قوڕئان و سوننەت، وە فەرمان كردنە بە جێ بەجێ كردنیان، وە هیچ كەسێك نازانێ ئەوە نوێ كەرەوەی دینە تەنها بەهۆی زۆری گومان بردن بە نزیكی ئەحواڵ و سوود گەیاندنی زانستەكەی لە لایەن ئەو زانایانەوە كە هاوسەردەمی ئەون، بێگومان نوێكەرەوەی دین پێویستە زانا بێت بە زانستە دینیە ئاشكراو شاراوەكان، نوێ كەرەوەی سوننەت بێت، وە بنەبڕكەرو لە ناو بەری بیدعەت بێت، وە زانستەكەشی گشتگیر بێت بۆ خەڵكی سەردەمی خۆی، وە بێ گومان نوێ كردنەوە كاتێك دەبێت لە سەرەتای هەر سەد ساڵێكدا، ئەوەش لەبەر ڕۆیشتن و نەمانی زاناكان بەزۆری، وە لەبەر لە ناو چوونی سوننەتەكان، و بڵاو بوونەوەی بیدعە (زیادكراوەكان لە دین)، بۆیە پێویستی بە نوێكردنەوەی دین هەیە، جا خوای گەورە كەسانێك لەناو خەڵك دەهێنێ لە بری سەلەفی ساڵح ئیتر یەك كەس بێت یاخود چەند كەسێك بێت) . (فیض القدیر)(ب2/ل365)
____________________________
1_فهرموودهیهكی صەحیحە. ئەبو داود لە (سنن أبي داود)(ژ4291)، وە حاكم لە (المستدرك)(ب4/ل567/ژ8592)، وە تەبەڕانی لە (معجم الأوسط)(ب6/ل323/ژ6527) ڕیوایەتیان كردووە. ئەلبانی بە صەحیحی داناوە لە (صحیح الجامع الصغیر)(ژ1874). حافيزی سهخاوی دهفهرمووێ: "تهبهڕانی له (الأوسط) ڕیوایهتی كردووه، وه سهنهدهكهشی صهحیحهو پیاوهكانیشی ههمووی باوهڕپێكراون، وه حاكمیش له موستهدڕهكهكهی خۆی تهخریجی كردووهو بهصهحیحی داناوه، وه سهعیدیش كه فهرموودهكهی بهرز كردووهتهوه لهپێشتره وهربگیرێ لهبهر دوو هۆیان، یهكهمیان: ڕاجیایی نییه لهسهر متمانه پێكراوێتی سهعید ئهمهش بهپێچهوانهی عبد الرحمن، چونكه ئیبن سهعد لهبارهیهوه فهرموویهتی: كهوا فهرموودهی مونكهڕه. وه دووهمینیان: زانیاری لهلایه لهمهڕ ئهو كهسهی كه پچڕاندوویهتی، وه ئهو وتهیهی ئهبو داودیش كه دهڵێ: (لهوهی كه من بیزانم _ فیما أعلم) ئهمه گومان كردن نییه لهگهیاندنی فهرموودهكه، بهڵكوو گهیهنراوییهكهی وا لێ كردووه كه لهلای زانراوه. وه پێشهوایان پشتیان بهو فهرموودهیه بهستووه، ئێمهش له كتێبی (مدخل)ی بهیههقی ڕیوایهتمان كردووه به سهنهدی بهیههقی تا دهگاته ئیمامی ئهحمهد كه فهرموویهتی: (لهسهدهی یهكهم عومهری كوڕی عبد العزیز بوو، له دووهمیشیان: شافیعیه)، وه محمدی كوڕی عهلی كوڕی حوسێنیش دهفهرمووێ: (گوێم له ههندێ له هاوهڵانم بووه كه فهرموویانه: لهسێیهمیان: ئهبو لعباس ئیبن و سوڕهیجه، وه له چوارهمیان: ئهبو تهییبی سههلی صهعلوكییه، وه له پێجهمینیشیان: جوججهتولئیسلام غهزالییه، وه لهشهشهمیان: فهخری ڕازییه، یاخود حافزی عبد الغنییه، وه له حهوتهمینیان: ئیبن و دهقیقه. وه لهههشتهمیان: بولقینی یاخود حافیزی عێڕاقی، وه له نۆیهمیان: گومانی مههدی دهكرێ یاخود مهسیح سهلامی خوای لهسهر بێت (واته: هاتنی مههدی یان حهزرهتی عیسا)، چونكه كارهكه نزیكهو حاڵ و باریش پێكپڕژاوه، داوای كۆتاییهكی چاك دهكهین له خوای گهوره، وه عیمادی كوڕی كهثير دهفهرمووێ: ههر یهكێ له خهڵكی بههۆی ئهو فهرمووودهیهوه بانگهشهی ئیمامهكهی خۆی پێ كرد (كه ئهو نوێكهرهوهیه ههروهكوو له فهرموودهكهدا هاتووه)، جا ئهوه ڕوون و ئاشكرا بێ ئهوهیه خوداش زاناتره: ئهو فهرموودهیه ههموو ههڵگرانی زانست دهگرێتهوه له ههموو چین و توێژهكانی زاناكان، له موفهسسیرهكان و موحهددیس و فوقههاكان و نهحوییهكان و لوغهوییهكان، وه جگه لهمانهش له چینهكانی تر. خوداش زاناتره". بڕوانه: (مقاصد الحسنة في بيان كثير من الأحاديث المشتهرة على الألسنة _ للحافظ محمد عبد الرحمن السخاوي (و902 كۆچی)(ل203/ ژ238). ط. دار الكتاب العربي
رد: تهخریجی فهرموودهی (نوێكەرەوەی دین لە سەرەتای هەر سەد ساڵێك)
الثلاثاء أبريل 26, 2022 7:58 pm
هیوادارم هاوڕێیانمان بەشداری بکەن لەدەوڵەمەند کردنی زانستی فەرموودە
- تهخریجی فهرموودهی (هیچ ئیماندارێ نییه ئیللا لهسهر دڵی شهیتانێك ههیه)
- تهخریجی فهرموودهی (شهیتان لووتی خۆی لهسهر دڵی ئادهمیزادهكان داناوه)
- تهخریجی فهرموودهی (نموونهى شهیتانی وهكوو نموونهى ئاژهڵی دهڵهك وایه)
- تهخریجی ناو و سیفهتی(القدیم) بۆ خواى گهوره
- تهخریجی ئهسهری فیڕاسهتی ئیمامی عوسمان
صلاحيات هذا المنتدى:
لاتستطيع الرد على المواضيع في هذا المنتدى